Sayıştay, belediye ve bağlı birimlerine yönelik 2023 yılı denetim raporlarını açıkladı. Kayyım atanan bazı kentlerde yapılan borç, usulsüzlükler, taşınmaz satışlarına ilişkin usulsüzlükler Sayıştay raporlarına yansıdı.
2019 yılında kayyım atanan Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nde (DBB) kayyımın görev yaptığı 2023 yılına dair incelemelerde usulsüzlükler tespit edildi.
DBB’de atanmış meclislerin mevzuata uygun olmayan kararları
Kayyım atanması sonrasında feshedilen ve atanmışlardan oluşan Diyarbakır Büyükşehir Belediye Meclisi’nde 14 Ocak 2021 tarihinde yetki alanına giren ana yollar, cadde ve bulvarlara cephesi bulunan binalar üzerindeki ilan ve reklam vergileri ile asma, tahsis ve bakım ücretlerini ilçelere devretti. Söz konusu Bağlar 28., Yenişehir 38., Kayapınar 30., Sur’da 23. cadde/bulvarda yer alan reklam ve panoların ücretleri ilçelere devredildi. Sayıştay kararında, “Büyükşehir Belediyesi’nin ilân ve reklam vergisine ilişkin gelirlerinin ilçe belediyelerine devrini düzenleyen ilgili meclis kararı ve bu karara dayanan uygulamanın mevzuata uygun olmadığı sonucuna varılmıştır” denildi.
Bir diğer tespit de belediyenin park, bahçe bakım ve onarım işi kapsamında personel çalıştırılmaya dair aldığı hizmete ilişkin oldu. İlgili mevzuat kapsamında şu ifadeler yer aldı: “Belediye tarafından personel çalıştırılmasına dayalı hizmetlerin mevzuatta belirtilen usuller doğrultusunda, belediye tarafından münhasıran bu amaçla kurulan şirket tarafından gördürülmesi ve farklı yöntemlerle personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı yapılmaması gerekir.” Raporda, yapılan işlemin mevzuat hükümlerine uygun olmadığı kaydedildi.
Taşınmaz tahsislerinde usulsüzlük
Yine Sayıştay raporunda, “İl sınırları içerisinde faaliyet gösteren taksi, minibüs ve otobüs plakaları ile hatlarının önceki yıllarda alınan İl Trafik Komisyonu Kararları, Ulaşım Koordinasyon Merkezi Genel Kurul Kararları ve Encümen Kararları gereğince süresiz veya on yıldan fazla süre ile verildiği görülmüştür” denildi.
Raporda, “Belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işleri için tabi olduğu 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun ‘Kiralarda sözleşme süresi’ başlıklı 64’üncü maddesi ile kiraya verilecek taşınır malların kira süresinin on yıldan fazla olamayacağı hüküm altına alınmıştır” denilerek kiralamada mevzuata aykırılığa dikkat çekildi.
Yapılan incelemede 4 adet taşınmazın çeşitli sürelerde dernek ve vakıflara tahsis edilmesi suretiyle ilgili mevzuat hükümlerine uyulmadığı da belirtildi.
‘271 taşınmazdaki kiracı kira ödemedi’
Belediye tarafından kiraya verilen 271 taşınmazda yer alan kiracıların kira ödemediği de Sayıştay raporunda yer aldı. Raporda, şöyle denildi: “İdarenin hesap ve işlemleri incelendiğinde, 271 adet kiracının kira ödeme yükümlülüklerini sözleşme ve şartname hükümlerine uygun olarak yerine getirmediği görülmüştür. Belediye tarafından yükümlülüklerini yerine getirmeyen kiracılar için yukarıda yazılı mevzuat hükümlerindeki yaptırımların uygulanması gerektiği sonucuna varılmıştır.”
20 işyeri ruhsatsız
Raporda, belediye mülkiyetine ait olup, işyeri açma ve çalışma ruhsatı olmadan faaliyet gösteren işyerleri olduğu da tespit edildi. Raporda, “Ruhsat ve Denetim Şube Müdürlüğü’nden alınan verilere göre 11 adedi Bismil İlçe Otogarı’nda olmak üzere, toplam 20 adet işyerinin işyeri açma ve çalışma ruhsatı olmaksızın faaliyet gösterdiği görüldüğünden; bu işyerlerine ilişkin ruhsat verilmesi için çalışmalara devam edilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır” diye kaydedildi.
Kayyım yönetimindeki Mardin’de usulsüzlükler rapora yansıdı
Sayıştay’ın, Mardin Büyükşehir Belediyesi’nin kayyım yönetiminde olduğu 2023 yılına dair raporunda dönemin kayyımı Vali Tuncay Akkoyun ve yönetiminin görev ve sorumluk alanında kanuna aykırı 8 işlemi tespit edildi. Raporda, bunlar “görev ve sorumluluk alanı dışında harcama, yersiz tazminatlar ödenmesi, ilan ve reklam vergisinin düşük olması, protokol olmaksızın taşınmaz tahsisi, reklam ünitelerinin kira ve ihaleye verilmesinde hatalar yapılması, taşınmazların cins tahsislerinin yapılmaması, haczedilemeyen gelirlerin ayrı banka hesaplarında izlenmemesi, birim fiyat belirlenmesi nedeniyle revize fiyat uygulanmaması” olarak sıralandı.
Seçim yatırımı yapıldı, taşınmazlar satıldı
Seçim öncesi belediyeye yapılan bağışlarda dikkati çekici artışın olduğu göze çarpan raporda, bu artışın sebebinin, Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın, İller Bankası’nın, Dicle Kalkınma Ajansı’nın ve Güneydoğu Anadolu Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı’nın bazı projelere verdiği hibe desteklerinden kaynaklandığı belirtildi.
Kayyımın Kırklareli’ne yol yaptığı ortaya çıktı
Kayyım yönetiminin görev ve sorumluluk alanı dışındaki yerlerde harcamalarda bulunduğuna işaret edilen raporda, Kırklareli’ne bağlı ilçelerde yapılan yolların belediye bütçesinden karşılandığı kaydedildi. Raporda, “Kırklareli iline bağlı ilçe belediyeleri ile ‘Kardeş Kent’ statüsünde ve ‘Ortak Hizmet Protokolü’ kapsamında yol yapım işlerinin Mardin Büyükşehir Belediyesi bütçesinden karşılandığı tespit edilmiştir” ifadesine yer verildi.
Kayyım yönetiminin Kırklareli’nde Demirköy İlçe Belediyesi’nin “yol yapım işi” için 2 milyon 250 bin TL, Kofçaz Belediyesi, “yol yapım işi” için 1 milyon 750 bin TL ödeme yaptığı rapora yansıdı.
Taşınmazların tahsisinde usulsüzlük
Belediyeye ait taşınmazların kamu kurum ve kuruluşlarına tahsisleri sırasında protokol yapılmadığı tespitine yer verilen raporda, taşınmazların Emniyet Müdürlüğü, Valiliğe bağlı kurumlar ile bir takım vakıflara tahsis edildiğine dikkat çekilerek, “(…) tahsisli taşınmazlarda, taşınmazın kullanımına ilişkin şartların bir protokol ile imza altına alınması gerekmektedir” denildi.
Reklam ihalesinin ‘kanuna aykırı’ olduğu tespit edildi
Reklam ünitelerinin işletme hakkının kiraya verilme ihalesinde ‘kanuna aykırılıkların’ tespit edildiği kaydedilen raporda, söz konusu işlem ile 3 yıldan sonra yeni fiyat belirlenmesi gerekirken, 10 yıllık sözleşme yapılarak belediyenin zarara uğratıldığı ifade edildi. Kanuna aykırı reklam ihale işleri raporda şöyle yer aldı: “(…) söz konusu işte 3 yıldan sonra sözleşme bedelini her yıl yeniden belirlememesi nedeniyle bölgenin artan ekonomik değeri, reklam ünitelerinin kiralama bedeline yansıtılamamış ve gelir kaybına uğramıştır. Nitekim ülkemizdeki salgın, deprem ve diğer güncel gelişmeler çerçevesinde son 3 yılda kira bedellerindeki artış oranı ÜFE oranından çok daha fazla gerçekleşmiştir. Bu noktada 10 yıllık kiralamaya esas reklam ünitelerinin kira bedelinin, Kanun ve Yargıtay içtihatları çerçevesinde her yıl yeniden tespit edilmesi gerekmektedir.”
Kayyımdan MARSU’ya yüklü borç kaldı
Sayıştay’ın Mardin Büyükşehir Belediyesi Su ve Kanalizasyon İdaresi’ne dair hazırladığı raporda, maksimum borç tutarı 666 milyon 678 bin TL olması gereken idarenin 2 milyar 123 milyon 123 bin TL borçlandırıldığı belirtildi. Rapor, belediyenin kayyım yönetiminde olduğu 2023 yılını kapsıyor. Raporda, 2 milyar TL’nin üzerinde borcu olan MARSU’daki eksiklik ve kanuna aykırı işler 15 ayrı başlıkta ele alındı.
‘Rayiç tespitinde mevzuata uyulmadı’
Raporda, MARSU’nun faaliyetlerinden dolayı tahakkuk eden 2023 yılı faaliyet giderinin 783 milyon 561 bin 650,23 TL olduğu belirtildi. Faaliyet geliri ise 579 milyon 741 bin 545,15 TL olarak rapora yansıdı. Sayıştay, 203 milyon 820 bin 105,08 TL’nin “olumsuz faaliyet sonucu” oluştuğunu kaydetti. Raporda, MARSU’nun yapım işlerinde birim fiyatları belirlerken yerel rayiçlerin ilgili kurumlardan onaylatması gerektiği, ancak onaylatma işleminin yapılmadığı aktarıldı. Raporda, ““(…) yeni birim fiyat tespit tutanaklarında özel pozların yer aldığı ve bu pozlara ilişkin rayiçlerin tespitinde mevzuatta öngörülen düzenlemelere riayet edilmediği anlaşılmaktadır” tespitine yer verildi.
MARSU’nun da ilçe belediyelerine yapması gereken çevre-temizlik vergisi ödemelerini yapmadığı kaydedildi. MARSU’nun 31 Aralık 2023 tarihi itibariyle belediyelere toplam 43 milyon 405 bin 495,02 TL tutarında çevre-temizlik vergisi borcunun olduğu belirtildi. Borç oranının 2022 yılına göre yüzde 66,5 oranında arttığı tespitine yer verildi. MARSU’nun borç stokunun bütçe gelirlerinin yeniden değerleme oranıyla artırılması sonucu oluşan yasal sınırın üzerinde olduğuna raporda yer verildi. Ayrıca MARSU’nun borç stokunun kesinleşmiş bütçe gelirlerinin 1,5 katını geçmesi durumunda borçlanma yapamayacağı ifade edildi.
Borç batağına sokuldu
Raporda, yapılan incelemede MARSU’nun borç stokunun kanunda belirtilen sınırın üzerinde olduğuna vurgu yapıldı. Raporda, şu bilgiler paylaşıldı: “Şöyle ki; İdarenin en son kesinleşmiş bütçe gelirleri 2022 yılı gelir kesin hesabına göre 280 milyon 482 bin 145,20 TL olup, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’na göre belirlenen yeniden değerleme oranı olan yüzde 58,46 oranı ile artırılması sonucu 2023 yılı için değerlendirilmesi gereken limit değer 444 milyon 452 bin 007,28 TL olarak hesaplanmıştır. Büyükşehir Belediyesi olan illerde, borçlanma limitine esas tutar hesaplanan tutarın 1,5 katı olarak uygulanacağından, İdarenin 2023 yılı için borçlanabileceği üst limit tutarı 444 milyon 452 bin 007,28 TL’nin 1,5 katı 666 milyon 678 bin 010,92 TL olacaktır. Oysa; İdarenin limit kapsamındaki borç stokunun Eylül ayı sonu itibarıyla 2 milyar 123 milyon 123 bin 133,17 TL olduğu ve borçlanma sınırını 1 milyar 456 milyon 445 bin 122,25 TL aştığı görülmüştür. Borçlanmanın yasal sınırın çok üzerinde olması ve her geçen yıl daha da artması idarenin asli görevlerini yerine getirememesi riskini ortaya çıkaracaktır” ifadelerine yer verildi.
Van Büyükşehir Belediyesi kayyımından milyonlarca TL’lik usulsüzlük
Sayıştay’ın, 2023 yılına ilişkin yayımladığı raporda, iki dönem kayyımla yönetilen Van Büyükşehir Belediyesi’nde, ihale usulü ile temin edilmesi gereken ihtiyaçların doğrudan temin yolu ile satın alındığı ortaya çıktı. Buna göre, toplam 7 milyon 513 bin 815 TL bedelinde mal ve hizmet alımı, doğrudan temin yolu ile sağlandı.
Sayıştay’ın Van Büyükşehir Belediyesi’ne ilişkin hazırlamış olduğu rapora göre; 2023 yılında Van Büyükşehir Belediyesi, ihale usulü ile alımını yapması gereken mal ve hizmetleri doğrudan temin yolu ile satın aldı. Raporda, ihtiyaçların parasal limitlerin altında kalmak amacıyla kısımlara bölünmek suretiyle doğrudan temin usulü ile karşılandığının tespit edildiği belirtildi.
Organizasyonlara 4 milyon 508 bin TL ödendi
Gazete Duvar’da yer alan habere göre, Van Büyükşehir Belediyesi Kadın ve Aile Hizmetleri Daire Başkanlığı toplam 20 mal ve hizmeti doğrudan temin usulü ile karşıladı. Daire başkanlığı, 15 farklı tarihte ‘organizasyon işi’ adı altında toplam KDV hariç 4 milyon 508 bin TL, üç farklı tarihte ‘temrinlik alımı’ adı altında KDV hariç 1 milyon 198 bin 520 TL ve iki farklı tarihte ‘mefruşat alımı’ adı altında KDV hariç 592 bin 325 TL harcadı.
Öte yandan, İşletme ve İştirakler Daire Başkanlığı, aynı gün iki kez ‘kimyasal madde alımı’ adı altında KDV hariç 690 bin 400 TL, Bilgi İşlem Daire Başkanlığı ise iki farklı tarihte KDV hariç 523 bin 670 TL bedelinde mal ve hizmeti doğrudan temin usulü ile satın aldı.
Büyükşehir Belediyesi’nin ivedilik yanıtı
Raporda, denetim tespitine istinaden Van Büyükşehir Belediyesi’nin vermiş olduğu cevapta, ‘taleplerin farklı birimlerden, farklı zamanlarda ve işin yapılma yerlerinin farklı olması, işin ivediliği ve gelen dosyaların limit dâhilinde olması nedeniyle söz konusu alımların doğrudan teminle yapıldığı, doğrudan temin ile yapılacak olan alımlarda uygun şartlar ve koşullar içerisinde yapılmasına özen gösterileceği’ ifade edildi.
Kadınlar için konukevi açılmadı
Sayıştay, yayımladığı raporda Van Büyükşehir Belediyesi’nin, 5392 sayılı Belediye Kanunu gereğince açılması zorunlu olan kadın konuk evinin açılmadığını de belirtti. Raporda, nüfusu 100 binin üzerindeki belediyelerin, kadınlar ve çocuklar için konukevi açmak zorunda olduğunu, diğer belediyelerin ise mali durumları ve hizmet öncelikleri değerlendirilerek kadınlar ve çocuklar için konuk evi açabileceklerine yer verdi.
Faaliyette olmayan kadrolara atama
Öte yandan Sayıştay, Van Büyükşehir Belediyesi Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü’ne (VASKİ) ilişkin raporu da yayımladı. Buna göre, VASKİ’de hiçbir faaliyette olmayan daire başkanlığı kadrolarına atama yapıldı.
Raporda, VASKİ Genel Müdürlüğü’nün 2023 yılı teşkilat şeması ve personel yapısı incelendiğinde, kurumun faaliyette olmayan iki daire başkanlığının ihdas edildiği ve kullanıldığının görüldüğü belirtildi.
Erzurum Belediyesi 482 milyon TL’ye kefil oldu
Sayıştay’ın raporuna göre Erzurum Büyükşehir Belediyesi, ortağı olduğu şirketlere kefil olmak için 482 milyon TL teminat mektubu aldı.
Rapora göre, Erzurum Büyükşehir Belediyesi’ne yönelik 50 başlıkta olumsuz bulgular tespit edildi. Statüleri olmadığı halde çeşitli kimselere huzur hakkı adı altında ödemeler gerçekleştirildi. Meclis kararları ile belediyeye ait şirketlere kefil olmak üzere toplam 481 milyon 850 bin TL tutar için iller bankası ve bazı özel bankalardan teminat mektubu alındı.
Gazete Duvar’ın haberine göre belediye sınırları içinde bulunan ATM alanları ihalesiz kullandırıldı. Belediye sınırları içinde bulunan ATM alanları 2886 sayılı kanun kapsamında ihale edilerek işletilmesi/kiralanması gerekiyor. Fakat Erzurum Büyükşehir Belediyesi’nin bu taşınmazları ecrimisil (Bir gayrimenkulün, sahibinin izni olmaksızın kullanılması sonucu oluşan tazminat hakkı) karşılığında protokol düzenleyerek kullandırdığı tespit edildi.
Yapılan incelemede, idarenin 30 adet ATM alanının kullanımı için çeşitli bankalarla protokol imzaladığı fakat 31.12.2023 tarihi itibarıyla yalnızca 3 ATM alanının kullanımına ilişkin protokolün yürürlükte olduğu ortaya çıktı. Kalan 27 adet ATM alanına ilişkin protokolün yürürlük süresinin dolduğu buna karşın süresi dolmuş mevcut protokol üzerinden işlemlere devam edildiği ve bu alanların tamamının ihale yapılmaksızın ecrimisil alınmak suretiyle bankaların kullanımına verildiği belirlendi.
Erzurum Büyükşehir Belediyesi’ne ait şirketlerin yönetim kurulu üyeliklerinde yöneticilik sıfatına haiz olmayan kişiler görevlendirildi. Böylece huzur hakkı ücreti alması hukuken mümkün olmayan bu kişilerin her ay düzenli olarak söz konusu şirketlerden huzur hakkı ücreti aldığı tespit edildi.
Büyükşehir Belediyesi tarafından işlettirilmek veya kiraya vermek suretiyle elde edilen otopark gelirlerinin yüzde 50’sinin nüfusları oranında ilçe belediyelerine aktarılmadığı da belirlendi.
İdarenin hesap ve işlemlerinin incelenmesi neticesinde 2023 yılında kiraya vermek suretiyle elde edilen otopark geliri toplam 1 milyon 84 bin 237 TL. Söz konusu gelirin yarısının nüfuslarına göre ilçe belediyelerine dağıtılmadığı görüldü.
Ortağı olduğu şirketlere kredi için kefalet
İdare tarafından meclis kararları ile ortağı olduğu şirketlere kredi kullanımı için kefalet verildiği görüldü. 2023 yılında alınan meclis kararları ile belediyeye ait şirketlere kefil olmak üzere toplam 481 milyon 850 bin TL tutar için, iller bankası ve bazı özel bankalardan teminat mektubu alındığı bu kapsamda belediye başkanına borçlanma yapabilmesi için yetki verildiği tespit edildi.
Encümen üyelerinin mevzuata uygun olmayan şekilde görevlendirildiği ve ödenek ödendiği belirlendi. Engelli memur çalıştırma zorunluluğuna uyulmadı. 13 engelli memur istihdam edilmesi gerekirken 2 engelli memur çalıştırıldığı görüldü.
İdari para cezasından kaynaklı 682 bin 697 TL tutarında alacağının bulunduğu, bu cezaların tahsilini sağlamak adına son dört yıldır herhangi bir haciz işlemine başlanmadığı belirlendi.
