Trump “Liberation Day-Kurtuluş Günü” ilan ettiği 2 Nisan’da süper yüksek gümrük vergileri ile dünyayı bir kez daha karıştırdı. Trump, 1930’lardan kalma acil durum yetkilerini kullanarak ithalat vergileri olan geniş kapsamlı gümrük tarifeleri uygulamaya başladı.
Trump’ın açıkladığı vergi oranının belirlenmesi ile ilgili Amerikan Hazine Bakanlığı kullandıkları formülü yayınladı. İçinde iki değişken parametre bulunan formüle göre, asıl veri dış ticaret açığı. Amerika, ticaret açığı verdiği her ülkeye yüzde 50’lere varan oranlarda gümrük vergisi koydu. Açık vermediği ya da düşük oranda açık verdiği ülkelere ise alt sınır olarak yüzde 10 vergi koydu.
Gümrük vergilerine hizmetler dahil edilmedi
Yalnız gümrük vergileri sadece mal ithalatına yönelik olarak açıklandı. Dünya ticaretinin yaklaşık yüzde 20’sini oluşturan hizmet ithalatına herhangi bir vergi koymadı. Örneğin Amerika, Avrupa Birliği ülkeleriyle mal ticaretinde açık veriyor ve yüzde 20 gümrük vergisi getirdi. Ancak hizmetler dahil edilmiş olsaydı, Amerika’nın AB ile arasındaki açık neredeyse ortadan kalkardı. Dünyada hizmet ithalatının büyük bir kısmı Amerikalı teknoloji devlerinden yapılıyor.
Dolayısıyla sadece mal ithalatına bakarak vergilendirme yaparak açığı abartılı hale getiriyor.
Bütün ülkelerin ticaretinde, dolayısıyla büyümesinde yavaşlama olacak
Vergi oranlarının açıklanması ile birlikte, bütün dünya borsalarında yüzde 10’lara varan önemli düşüşler gerçekleşti. Amerikan borsalarındaki şirketlerin değeri, son bir haftada 6 trilyon dolara yakın azaldı. Trump işbaşına geldiğinden beri gerçekleşen kayıp 9 trilyon doları buldu.
IMF’ye göre, yeni gümrük vergileri, herhangi bir misilleme vergi olmadığı durumda bile dünyanın 2026 yılında yüzde 1 küçülmesine neden olacak. Amerika’nın küçülmesi yüzde 2’yi geçecek. En düşük tarife ile vergilendirilen İngiltere bile, en büyük ticaret ortağı olan Amerika’ya mal ihracatındaki kayıptan dolayı bir darbe alacak. Morgan Stanley, yeni tarife rejiminin İngiltere’nin büyümesini 0,6 puana kadar düşürebileceğini hesaplıyor.
Amerika’da ihracat azalacak, enflasyon artacak, yoksulluk artacak
Diğer ülkelerin beklenen misillemesi Amerika’nın ihracatında düşüşe yol açacak.
1930’larda da Amerika, 1929 dünya ekonomik bunalımının etkisini azaltmak için gümrük vergilerini çok yüksek oranlara çıkarmıştı. Bu, diğer ülkelerin misilleme vergiler koymasına yol açtı ve sonuçta Amerikan ihracatı yüzde 33 oranında azaldı. Küresel ticaret Ocak 1929’da 72 milyar dolardan Mart 1933’te 28 milyar dolara kadar düşerken, Amerika’nın dış ticareti de 3 milyar dolardan 1 milyar dolara inmişti.
Bugün dünya ticaret hacmi 33 trilyon dolar seviyesinde. Amerika’nın dış ticaret hacmi 5 trilyon dolardan fazla. Amerika’nın toplam ihracatı 2 trilyon dolar, toplam ithalat ise 3,1 trilyon dolar. Günümüzdeki gümrük vergisi savaşı Amerikan ekonomisini 1929’daki düşüşten çok daha fazla etkileyebilir, zira bugün Amerika’da dış ticaretin GSYH içindeki payı 1929’a kıyasla beş kat daha fazla: 1933’te yüzde 3 idi, şimdi yüzde 15.
JPMorgan, yayımladığı notta, Amerika’nın gayri safi yurtiçi hasılasının (GSYH) tarifelerin etkisiyle daralmasını beklediklerini ifade etti. Bu yıl Amerikan millî gelir büyüme tahminlerini %1,3’ten-%0,3’e düşürdü. JPMorgan, tarifelerin ekonomik faaliyeti olumsuz etkileyerek, istihdamı da baskılayacağını ve yaklaşık 2 milyon kişinin işini kaybedebileceğini ve zamanla işsizlik oranını %5,3 seviyesine çıkaracağını öngördü.
Gümrük vergileri Amerika’da fiyatları da önemli ölçüde artıracak. Amerikalı tüketiciler, fiziksel olarak yurt içinde üretilemeyen çok çeşitli temel gıda ve temel malları daha pahalıya temin edecekler, en yoksul haneler bundan en çok etkilenen kesim olacak. Artan fiyatların her bir Amerikalı haneye yıllık en az 3 bin dolar maliyetinin olması bekleniyor.
Amerika’nın gümrük vergisi açıklamasına tepkiler devam ediyor
AB’nin ticaret politikasını koordine eden Avrupa Komisyonu, bu hafta Trump’ın çelik ve alüminyum tarifelerine yanıt olarak vergi artışı uygulanacak Amerikan ürünlerinin bir listesini önermeyi planlıyor. Bu liste, ABD eti, tahılları, şarapları, ahşap ürünleri ve giyim eşyalarının yanı sıra sakız, diş ipi, elektrikli süpürgeler ve tuvalet kâğıdı gibi ürünleri de içerecek. AB’nin, diş ipinden elmasa kadar 28 milyar dolarlık Amerikan ithalatına yönelik hedefli karşı önlemlerin ilk setini gelecek hafta onaylaması bekleniyor.
Çin, Amerika’nın uyguladığı yüzde 54’lük gümrük vergisi artışına karşılık olarak(yüzde 34 şimdi yürürlüğe girecek, yüzde 20 daha önce uygulanmaya başlamıştı), aynı oranda gümrük vergisi koymak da dahil pek çok önlem alacağını duyurdu. İlk adım olarak küresel talebin büyük bölümünü sağladığı nadir toprak elementlerinin ihracatını kısıtlama kararı aldı.
Yoksullar daha yoksul, zenginler daha zengin olacak
“Kurtuluş Günü” küresel ekonomiyi daha düşük büyüme oranları ve resesyon yönünde itecek. Aynı zamanda, Amerika’da enflasyon artacak, durgunluk (resesyon) başlayacak. Milli geliri azalacak. Zengin-yoksul uçurumu daha da derinleşecek. Şimdiden federal kurumlarda çalışan 200 bin kişi işten çıkarıldı, işten çıkarmaların devam etmesi bekleniyor. Yoksullar için destek programlarına federal bütçeden verilen paralar kesiliyor.
Buna karşın gelir vergisi oranlarını düşürecek yasa tasarısı Senatoda kabul edildi, Temsilciler Meclisinin onayı sonrası birkaç haftaya yürürlüğe girmesi bekleniyor. Böylece zenginlerin avantajlı konumları pekiştiriliyor.
Sürecin elbette daha ürkütücü tarafı, ticaret savaşının askeri savaşa evrilmesi olur. İktisadi alanda giderek gerileyen Amerika, Trump gibi bir aşırı sağcının liderliğinde dünyanın en korkunç saldırgan gücü haline gelebilir. Financial Times köşe yazarı Rana Foroohar “Trump’ı motive eden şey -zenginliğin yanı sıra- güç ve kuvvet yansıtabilmek” diye yazdı. Trump gibiler için savaşlar kadar güç ve kuvveti yansıtabilen başka bir araç yok.
‘Hands Off’ protestoları Trump’ın ikinci dönemindeki en büyük eylemler oldu
Geçtiğimiz Pazar günü Trump; Amerika başta olmak üzere, aralarında Meksika, Kanada, İngiltere, Almanya ve Fransa’nın da olduğu pek çok ülkede “Hands Off” (Elini çek) sloganıyla protesto edildi.
Amerika’da “Hands Off” protestoları Trump’ın Ocak ayında ikinci dönemine başlamasından bu yana düzenlenen en büyük protestolar oldu. Yürüyüşler ve mitingler 50 eyalette 1.300’den fazla yerde gerçekleşti. Washington ve New York’ta 100.000’den fazla kişi gösterilere katıldı. Bu hafta sonu da gösteriler devam edecek.
Trump’ın vahşi politikalarına karşı daha yaşanabilir, başka bir dünya için bu hareketin büyümesi ve kazanması gerekir. Sırbistan, Güney Kore ve Türkiye’deki kitlesel hareket, Trump ve diğer otoriter liderlere karşı en iyi cevabın sokakta, gösterilerde olduğunu gösterdi.
Dünya tam da Amerikalı göstericinin Pazar günü dediği noktaya gelmiş durumda: BBC News’a konuşan hukuk öğrencisi Katie Smith, normalde protestolara katılan biri olmadığını ama doktora öğrencisi Rümeysa Öztürk’ün gözaltına alınmasının kendisini etkilediğini söyleyerek “Ya şu anda ayağa kalkarsınız ya da siz de gözaltına alınabilirsiniz“.
