Suriye’de 27 Kasım’da Heyet Tahrir Şam (HTŞ) ağırlıklı cihatçı güçlerin Halep’e yönelik başlattığı saldırılar Şam’ı hedef alarak güneye doğru yönelirken gözler, Şam-Halep bağlantısını sağlayan M5 karayolu ile Lazkiye’den Halep’e uzanan M4 karayoluna çevrildi. Türkiye, İran ve Rusya’nın garantörlüğünde 2017’de başlayan Astana formatı çerçevesinde cihatçı güçlerin kontrolünden uzaklaştırılması üzerinde uzlaşılan kritik önemdeki karayolları ülkenin batısı ekseninde büyük ölçüde cihatçıların kontrolüne geçti.
Cihatçıların Halep’e girdiği 30 Kasım’dan bir gün önce iki karayolunun birleştiği Serakib’i ele geçirmesi bu yolların önemini bir kez daha gösterirken, cihatçı güçlerin bu yollar üzerindeki kontrolü ikmal hatları kesilen Suriye ordu güçlerinin karşı saldırıya geçemeden savunma hattında kalmasına neden oluyor.
Rusya-Türkiye anlaşması
Rusya ve Türkiye arasında Eylül 2018’de yapılan anlaşma, M5 ve M4 karayollarının trafiğe açılmasını öngörüyordu. Bu sayede hükümetin kontrol ettiği sahil kenarıyla, Halep arasındaki bağlantının 2018’in sonuna kadar kurulması hedefleniyordu. Bu hiçbir zaman gerçekleşmedi. Cihatçı güçler yerlerini terk etmedi ve trafiğin korunmasının güvence altına alınması için Rus ve Türk askerlerinin devriyesine izin vermediler.
Bunun ardından, Şam’ın, ağırlıkla HTŞ kontrolündeki İdlib’e yönelik operasyonları başladı. Şam, Moskova’nın desteğiyle İdlib bölgesinde önemli kazanımlar sağladı. Şubat 2020’deki operasyonların ardından Esad yönetimi M5’te kontrolü tamamen sağladı.
‘Uluslararası yol’ M5
Başkent Şam ve Halep arasındaki “Uluslararası Yol” olarak bilinen M5, Suriye’nin önemli şehirlerini birbirine bağlıyor. Bu karayolunu kontrol eden, bir anlamda ülkeyi de kontrol etme şansına sahip oluyor.
Esad, 2012 yılından itibaren buradaki kontrolünü, kendisine karşı savaşan cihatçı güçlerin saldırıları sırasında kademeli olarak kaybetti. Hizbullah’ın 2013’te, Rusya’nın da 2015’te savaşa dahil olmasıyla Suriye, M5’teki hakimiyetini büyük ölçüde tekrar sağlamıştı.
M5, ülkenin güneyindeki Ürdün sınırından başlıyor ve Türkiye sınırındaki Halep kentine kadar uzuyor.
Yaklaşık 450 kilometre uzunluğundaki bu yol, ülkenin nüfus açısından dört büyük kenti Şam, Humus, Hama ve Halep’i birbirine bağlıyor ve şu anda kritik kent İdlib’in yanından geçiyor.
M5, ülkenin ekonomisi için de kritik bir öneme sahip. Uzmanlara göre savaş öncesi bu yol, günde 25 milyon dolara yakın ticaretin gerçekleşmesinde büyük rol oynuyordu.
Ülkenin doğusundan kuzey bölgesine, buğday ve pamuk nakliyatının ana hattı olan bu yol ayrıca, bölge ülkeleri Türkiye ile birlikte Ürdün, Suudi Arabistan ve diğer Arap ülkeleriyle yapılan ticarette mühim bir yere sahip.
Devlet Başkanı Esad için M5’in yeniden kontrolünü sağlamak her zaman ciddi bir öncelik oldu.
M5 Karayolu
Denize açılan yol: M4
M4 karayolu Fırat’ın batısında 120 kilometre olmak üzere toplamda 682 kilometre boyunca devam ediyor. Suriye’nin Akdeniz’e kıyısı olan liman şehri Lazkiye’den başlayan M4, Cisr eş-Şuğur ve Ariha gibi ilçeleri birbirine bağlıyor. İdlib’in Serakib ilçesinde başka bir önemli karayolu olan M5 karayolu ile kesişiyor. M4 karayolu ile M5 karayolunun kesişimi 60 kilometre kadar sürerken, yol Serakib’den Halep’e, Halep’ten Rakka’ya, Rakka’dan da Haseke vilayetine kadar Türkiye sınırına paralel şekilde uzanıyor. Irak sınırına geldiğinde Musul’da son buluyor.
M4 Karayolu
M4 karayolu, Suriye’nin kuzeyi ve doğusunda birçok yerleşim yerinden geçtiği için 13 yıllık savaş boyunca birçok kez el değiştirdi. Suriye ordusunun Suriye’nin kuzeyinde kontrolü kaybetmesinden sonra önce Türkiye destekli Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) bu yolun kontrolünü ele geçirdi. Daha sonra IŞİD, ÖSO’yu yolun geçtiği bölgelerden uzaklaştırmış ve yolun kontrolünü sağlamıştı. Ardından Suriye Demokratik Güçleri (SDG) IŞİD’e karşı yapılan askerî müdahaleler kapsamında yolun büyük bir kısmını ele geçirmişti.
Rusya ve Türkiye geçtiğimiz 21 Temmuz’da vardıkları anlaşmayla M4’ün açılması konusunda mutabakata varmış, geçtiğimiz Kasım ayında yolun tamamen açılması öngörülmüştü.
