ABD’nin dış yardım fonlarını askıya alması, uluslararası kalkınma projeleri ve insani yardım programlarında ciddi kesintilere yol açtı. Trump yönetiminin aldığı bu karar, insani yardım kuruluşları başta olmak üzere birçok kuruluşu olumsuz etkilerken, bazı gruplar da risk altına girdi. BM Nüfus Fonu (UNFPA) Asya ve Pasifik Bölge Direktörü Pio Smith’in ifadelerine göre, USAID’in kapanması, küresel insani yardımlar ve kalkınma projelerinde büyük aksamalara neden olabileceği gibi, özellikle kadınlar ve çocuklar için hayati tehditler oluşturuyor.
ABD tüm dış yardımları askıya aldı
ABD Başkanı Donald Trump, 21 Ocak’ta göreve başlamasının hemen ardından dış yardımlara yönelik bir kararname imzaladı. Kararnameye göre, ABD hükümetine bağlı tüm bakanlık ve kurumların dış ülkelere yapacağı ödemeler kesildi. Programların ABD dış politikasıyla uyumlu olup olmadığını değerlendirmek için 90 günlük bir inceleme süreci başlatıldı.
ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan bildiri
24 Ocak tarihinden itibaren ABD Dışişleri Bakanlığı’nın büyükelçiliklere, mevcut tüm dış yardımların durdurulduğuna dair bir bildiri gönderdiği belirtildi. BBC’nin “sızdırılan” belgeye dayandırdığı haberine göre, inceleme süreci tamamlanana kadar yeni veya mevcut tüm dış yardımlara fon taahhüdü verilmeyecek.
Bildiride, inceleme sonucunda Dışişleri Bakanı tarafından belirlenecek bir tarihe kadar ilgili yardımların “derhal iş durdurma” kararıyla askıya alınacağı ifade edildi. Tüm yardımların geniş çaplı bir incelemeye tabi tutulacağı belirtildi.
İstisnalar ve etkilenen programlar
Dış yardımların askıya alınmasına rağmen acil gıda yardımları ve İsrail ile Mısır’a yapılan askeri finansman için istisnalar getirildiği ifade edildi.
ABD’nin dış yardım fonlarının kesilmesiyle birlikte, uluslararası kalkınma programlarına bağlı birçok kuruluş da mali sıkıntıya girdi. İngiliz yayın kuruluşu BBC Media Action, ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı’nın (USAID) medya fonlamasını durdurmasının kendilerini olumsuz etkilediğini duyurdu.
BBC’nin yazılı açıklamasında, BBC Media Action’ın dünya genelinde yerel medyayı desteklediği belirtilirken, ABD hükümet fonundaki geçici duraksamanın birçok uluslararası kuruluş gibi kendilerini de etkilediği vurgulandı. Açıklamada, 2025 dönemi için alınamayacak fon miktarının, 2023-2024 gelirlerinin yüzde 8’i seviyesinde olduğu ifade edildi.
Ayrıca açıklamada, BBC Media Action’ın, BBC News’ten tamamen ayrı olduğu vurgulandı.
USAID nedir?
USAID ile ilgili tartışmalara geçmeden önce, kurumun ne olduğunu kısaca tanıyalım:
USAID (United States Agency for International Development), yani Amerika Birleşik Devletleri Uluslararası Kalkınma Ajansı, ABD hükümetinin uluslararası kalkınma ve insani yardım sağlayan kurumudur.
1961’de kurulan USAID, dünya çapında demokrasi, insan hakları, sağlık, eğitim, ekonomik kalkınma ve insani yardım gibi alanlarda projeler yürütür. Fonları genellikle hükümetler, sivil toplum kuruluşları, bağımsız medya ve yerel topluluklarla işbirliği içinde kullanılır. ABD dış politikasının bir aracı olarak da işlev gören USAID, özellikle siyasi istikrarın güçlendirilmesi, yoksulluğun azaltılması ve kriz bölgelerine yardım sağlanması gibi amaçlarla faaliyet gösterir.
Musk ve Trump’tan USAID’e eleştiri
ABD hükümet fonlarının nasıl kullanıldığına yönelik tartışmalar sürerken, Hükümet Verimliliği Departmanı’nın (DOGE) başındaki Elon Musk da USAID yöneticileri ile yaşadığı sorun nedeniyle çalışanların “idari izne çıkarıldığını” duyurmuştu. Ajansın sosyal medya hesapları da kapatılmıştı.
Musk, Associated Press (AP) ve New York Times’a (NYT) yapılan devlet destekli ödemelere tepki göstererek, AP’ye gerçekleştirilen ödeme için “vergi mükelleflerinin paralarının israfı” yorumunda bulunmuş, NYT’ye yapılan ödemeye ilişkin ise “NYT, hükümet tarafından fonlanan bir gazete” ifadesini kullanmıştı.
Daha sonra Trump ve Musk, USAID’in tamamen kapatılması gerektiğini savunan açıklamalarda bulundu.
İnsani yardım krizine dönüşebilir mi?
ABD Dışişleri Bakanlığının eski çalışanı Josh Paul, bu kararın ABD tarafından finanse edilen dış yardım programları üzerinde potansiyel olarak büyük bir etki yaratacağını söyledi. Paul, “Örneğin, dünyanın dört bir yanındaki insani yardım amaçlı mayın temizleme programlarına aniden ‘çalışmayı durdurun’ denildiğini düşünebilirsiniz. Bu oldukça büyük bir mesele.” dedi.
USAID eski direktörü Dave Harden, bu durumun su, sanitasyon ve barınma gibi çok çeşitli kritik kalkınma projelerini etkileyebileceğini kaydederek, şöyle dedi: “Batı Şeria ve Gazze misyon direktörüyken, birçok kez yardımın askıya alınması sürecinden geçtim ancak bu sadece o duruma özeldi. Bu ise küresel bir durum. Sadece yardımı durdurmakla kalmıyor. Aynı zamanda halihazırda finanse edilen ve devam eden mevcut sözleşmelere de ‘işi durdurma’ emri veriyor. Son derece geniş kapsamlı.”
BM: USAID yardımlarının durması hayati faaliyetler üzerinde anında etki yaratıyor
Birleşmiş Milletler (BM), sözcüsü Stephane Dujarric ise konuya ilişkin konuşmasında, USAID tarafından finanse edilen tüm dış yardımları durdurmasının, bazı hayati programlar üzerinde anında etki oluşturduğunu kaydetmişti. Dujarric, “Bu konuda sahadaki çeşitli BM ajanslarımızla iletişim halindeyiz.” demişti.
‘Milyonlarca kadın ve kız çocuğu için tehdit’
Bu açıklamanın ardından BM Nüfus Fonu (UNFPA) Asya ve Pasifik Bölge Direktörü Pio Smith, ABD’nin dış yardımları durdurma kararının arkasında yaşanılacakları anlattı.
UNFPA olarak 150’den fazla ülkede hayat kurtarıcı yardımlar sağladıklarını belirten Smith, çalıştıkları ülkelerdeki ortaklarıyla anne ölümlerini önlemek, cinsiyete dayalı şiddeti sona erdirmek ve aile planlamasına erişimi sağlamak gibi hizmetler sunduklarının altını çizdi.
Smith, ABD Dışişleri Bakanlığı ve USAID tarafından finanse edilen tüm dış yardımların durdurulması kararıyla bu çalışmalarının artık tehlikede olduğunu ifade ederek, “UNFPA, Güney Asya dahil krizdeki kadınlar ve kız çocukları için can simidi sağlayan ve ABD hibeleriyle finanse edilen hizmetleri askıya aldı. Afganistan, Bangladeş ve Pakistan’da UNFPA’nın hayati hizmetlerine erişim eksikliği nedeniyle milyonlarca kadın ve kız çocuğunun hayatını tehdit eden risklerle karşı karşıya olmasından derin endişe duyuyoruz.” diye konuştu.
Hayatı risk altında olan insanların sadece bir rakamdan ibaret olmadığın, bu kişilerin dünyanın en savunmasız insanları olduğunu kaydeden Smith, şunları kaydetti: “Ancak UNFPA, kadınlar ile kızları şiddetten korumak ve hayat kurtarmak için ABD dahil tüm BM üyesi devletlerle ortak zemin bulmaya kararlı. Hayat kurtarıcı çalışmalarını sürdüren bağışçılara minnettarız.”
Güney Afrika’ya yönelik fonları askıya alma kararı
Trump, Güney Afrika’nın toprak reformu uygulamaları nedeniyle tüm fonları askıya alma kararı aldı. Trump, Güney Afrika’nın “topraklara el koyduğunu” ve belirli kesimlere “çok kötü davrandığını” öne sürdü.
ABD’nin bu duruma tahammül etmeyeceğini belirten Trump, harekete geçeceklerini bildirdi. Ardından, “Güney Afrika’ya geleceğe yönelik tüm fonları, tam bir soruşturma gerçekleşene kadar askıya alıyorum.” bilgisini verdi.
Güney Afrika’daki toprak reformu
Güney Afrika’da, sömürge döneminden bu yana ülke nüfusunun yüzde 9’unu oluşturan beyaz azınlık, işlenebilir toprakların yüzde 75’ini elinde bulunduruyor. Güney Afrika hükümeti, beyazların elinde bulunan toprakların bir kısmını tazminatsız bir şekilde kamulaştırarak siyahlara dağıtılması üzerine çalışıyordu.bCumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa, ocak ayında, devletin bazı topraklara el koymasına olanak tanıyan bir yasa tasarısını imzalamıştı.
Trump’ın USAID’i kapatma girişimine karşı dava açıldı
Amerikan Dış Hizmetleri Birliği ve Amerikan Hükümet Çalışanları Federasyonu, Trump yönetiminin USAID’i kapatma girişimine karşı Washington DC’deki federal mahkemeye dava açtı. Trump, Dışişleri Bakanı Marco Rubio ve Hazine Bakanı Scott Bessent’in davalı olduğu dilekçede USAID operasyonlarının durdurulması için ihtiyati tedbir kararı istendi. Sendikalar, USAID’i feshetme yetkisinin yalnızca Kongre’ye ait olduğunu savundu.
Fonların kesilmesi Suriye’de IŞİD’lilerin tutulduğu kampı nasıl etkileyebilir?
BBC’de yer alan habere göre, bu karar, özellikle Suriye’deki El Hol kampı gibi bölgelerde büyük güvenlik tehditleri yaratıyor. Kamptaki IŞİD üyelerinin ailelerinin varlığı, bölgedeki güvenlik zorluklarını artırırken, beslenme ve güvenlik önlemleri için gereken yardımlar kesilme riski altında. Suriye’deki Kürt yetkililer, bu tür yardımların kesilmesinin, hem kamp sakinlerinin hem de çevredeki yerel halkın güvenliğini tehlikeye atabileceğini belirtiyor.
El Hol kampı
El Hol kampı, 2019’da IŞİD’in yenilmesinin ardından 40 bin kişiyi barındıran devasa bir çadır kent olarak tanımlanıyor. Kampta çoğunluğu kadın ve çocuklardan oluşan tutuklular yer alıyor. Ayrıca burası o kadar büyük ki içinde kendi pazarı ve kadın doğum ünitesinin de yer aldığı bir kliniği var.
