ABD Başkanı Donald Trump ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın merakla beklenen Beyaz Saray görüşmesi 25 Eylül’de gerçekleşti.
Görüşme Erdoğan’ın 2019’dan bu yana ilk Beyaz Saray ziyareti oldu. İkili, Trump’ın ilk başkanlık döneminde iki kez Beyaz Saray’da görüşmüştü. Erdoğan en son Washington ziyaretini Kasım 2019’da gerçekleştirmişti.
İki saat süren görüşme sonrası Trump, Erdoğan’a aracına kadar eşlik etti.
Erdoğan’ı geçirdiği sırada gazetecilerin görüşmelerin nasıl geçtiği sorusuna Trump, “Harika” yanıtını verdi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan da Washington’dan memnun ayrıldıklarını belirterek “Atılan çamurlarla kirletilemeyecek kadar güzel bir ziyaretti” dedi.
Dönüş yolunda uçakta yaptığı değerlendirmede Erdoğan, “açık konuşmayı seven, düşüncelerini perdesiz dillendiren bir siyasetçi” olarak nitelendirdiği Trump ile ilişkilerinin geçmişten bu yana iyi olduğunu belirtti.
“Tek görüşmeyle her meseleyi halletmek tabii ki mümkün değil. Fakat bu temas, birçok konuda anlamlı ilerleme sağlamamıza yol açtı” diye ekledi.
Erdoğan, görüşmede Gazze konusunda “önce ateşkese, sonra da kalıcı barışa nasıl ulaşılabileceğini anlattıklarını” belirtti ve “Orada bir anlayış birliği oluştu” dedi.
CHP Genel Başkanı Özgür Özel ise 26 Eylül Cuma günü yaptığı değerlendirmede, Erdoğan’ın Trump ile görüşmesinde “Gazze’nin G’si, Filistin’in F’si yok” dedi ve “Türkiye stratejik bir müttefikten yağlı bir müşteriye dönüştü” ifadesini kullandı.
Nükleer enerji anlaşması imzalandı
Enerji Bakanı Alparslan Bayraktar, görüşme kapsamında Türkiye ile ABD arasında nükleer enerji alanında anlaşma imzalandığını duyurdu.
Sosyal medya platformu X’ten açıklama yapan Bayraktar, “Türkiye ile Amerika Birleşik Devletleri arasındaki köklü ve çok boyutlu ortaklığı nükleer enerji alanında daha da derinleştirecek yeni bir süreci başlattık” dedi.
Bayraktar, ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio ile birlikte Stratejik Sivil Nükleer İşbirliği Mutabakat Zaptı’nın imzalandığı anın fotoğraflarını paylaştı.
Trump Rusya’dan petrol alımının durdurulmasını istedi
Donald Trump buluşma sonrası da Erdoğan ile görüşmesiyle ilgili Amerikan medyasının sorularını yanıtladı. Türkiye’nin Rusya’dan petrol almayı durduracağı izlenimi edindiğini söyledi.
Oval Ofis’te konuşan Başkan Trump, “Söylemek istemiyorum ama bir şey söylemek istersem evet, petrol alımını durduracağına inanıyorum” dedi.
F-35 savaş uçakları için bir anlaşma olup olmayacağı sorulduğundaysa Trump, “İstesem kolayca yapabilirim” yanıtı verdi.
Donald Trump, “Evet [anlaşma] yapabiliriz. Duruma bağlı. [Erdoğan] bizim için bir şey yaparsa” dedi.
Erdoğan-Trump görüşmesinden bir gün sonra Kremlin’den yapılan açıklamada ise Rusya ile Türkiye arasında ticari işbirliğinin devam edeceği, “egemen bir devlet” olarak Türkiye’nin ticaret konusunda “kendi kararlarını alabileceği” belirtildi.
Oval Ofis’te yan yana
Görüşmede Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler, Enerji Bakanı Alpaslan Bayraktar, Genelkurmay Başkanı Selçuk Bayraktaroğlu ve Milli İstihbarat Başkanı (MİT) İbrahim Kalın da yer aldı.
İki lider görüşme sonrası ortak bir basın toplantısı yapmadı. Ancak görüşme öncesinde Oval Ofis’te gazetecilere açıklamalarda bulundu.
Erdoğan toplantıda Halkbank ve savaş uçakları dahil birçok konuyu ele alacaklarını söyledi.
Trump da F-35 ve F-16’ları konuşacaklarını söyledi.
Trump, ABD’nin Türkiye’ye uyguladığı yaptırımlara dair bir soruya “Toplantımız iyi geçerse hemen kaldırabiliriz” yanıtını verdi.
Trump yönetimi, Ankara’nın 2019’da Rus yapımı S-400 hava savunma sistemlerini topraklarına konuşlandırması üzerine Ankara’yı Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşılık Verme Yasası (CAATSA) kapsamında da yaptırıma tabi tutmuştu.
Türkiye’nin yaklaşık 1.4 milyar dolar ödediği altı adet F-35 savaş uçağına ABD tarafından el konmuştu.
Türkiye, F-35 programına yeniden dönmek ve üretim sürecinin parçası olmak istiyor.
Erdoğan’ı göstererek ‘hileli seçimleri en iyi o bilir’ dedi
Trump, görüşme öncesinde Erdoğan’la uzun süren bir dostluğu olduğunu söyledi.
ABD Başkanı, ilişkileri hakkında “Haksız bir şekilde sürgünde olduğum dönemde [bile devam etti] ki hileli seçim [sonucuydu]” dedi.
Trump hemen ardından işaret parmağıyla Erdoğan’ı göstererek “Hileli seçimleri herkesten daha iyi bilir” yorumunu yaptı.
Trump daha sonra Erdoğan’ı öven açıklamalarda bulundu.
Trump, “çetin bir adam” olarak nitelediği Erdoğan için “Ben kendi fikirleri olan insanları çok sevmem ama onu seviyorum. Ülkesinde iyi iş yapıyor, ülkelerimizin de iyi ilişkisi var” dedi.
Erdoğan, Trump’ın ardından söz aldığında ABD Başkanı’nın kendisini işaret eden jesti ve “hileli seçim” imasına dair herhangi bir yorum yapmadı.
Trump 2020 seçimlerinde Joe Biden’a karşı kaybetmesinin hileli olduğunu savunuyor. Ancak mahkemelere de taşınan bu iddiaları teyit eden herhangi bir kanıt bulunmuyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Trump’ın açılış konuşması için kendisine söz verdiğinde Heybeliada’daki Ruhban Okulu için ellerinden geleni yapacaklarını söyledi.
Fener Rum Patrikhanesi, Ortodoks kilisesine “din adamı” yetiştiren bu okulun tekrar açılması için uzun süredir çağrı yapıyordu.
Erdoğan, görüşmede, “Heybeliada’daki Ruhban Okulu ile ilgili üzerlerine ne düşerse yapmaya hazır olduklarını” söyledi.
Trump ise Erdoğan’ın bu sözlerini “Çok iyi” diye yanıtladı ve “Yardıma ihtiyaçları vardı ve ben de bunu gündeme getireceğimi söyledim” dedi.
‘Erdoğan iki taraftan da saygı görüyor’
Trump, toplantı öncesi gazetecilere yaptığı açıklamada Türkiye’nin Rusya ile ilişkisine de değindi.
Trump, Erdoğan’a hitaben “Rusya’dan petrol almayı bırakmasını isterim” dedi.
ABD Başkanı ayrıca Rusya’nın bir süredir Ukrayna’da çok sayıda asker kaybedip mühimmat harcamasına rağmen hiç toprak kazanamadığını vurguladı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu savaşın sonlandırılmasına verebileceği katkılara dair bir soruya ise “Cumhurbaşkanı Erdoğan iki taraftan da çok saygı görüyor. Çok tarafsız. Herkes tarafından saygı görüyor, benim tarafımdan da…” diye cevap verdi.
Trump: Erdoğan’ın Gazze konusundaki görüşlerini bilmiyorum
Trump, Suriye hakkındaki bir soruyu ise “Suriye’deki zaferin sorumlusu Erdoğan’dı. Suriye’yi eski liderinden kurtaran kişi de o” diye yanıtladı ve ekledi: “Bu Erdoğan’ın başarısı, Türkiye’nin başarısı.”
Gazze konusunda Erdoğan’la aynı fikirde olup olmadıkları sorulduğunda ise “Kendisinin görüşlerini bilmiyorum ama konuşacağız” dedi.
Erdoğan’ın Gazze konusunda bir kozu olup olmadığı sorusuna da “Bunu bilmiyorum ama buna ihtiyacımız olmayacağını düşünüyorum” diye yanıt verdi.
Erdoğan’a ise pek çok liderle görüşebilen bir cumhurbaşkanı olarak Trump ile birlikte neler başarabileceği soruldu. Erdoğan bu soruya “Birlikte, el ele tüm sıkıntıları aşacağımıza inanıyoruz” diye yanıt verdi.
Görüşmenin ardından THY rekor siparişi açıkladı
Trump görüşme öncesi sosyal medya platformu Truth Social’dan ziyaretle ilgili yaptığı açıklamada ABD ve Türkiye’nin ticari ve askeri anlaşmalar üzerinde çalıştığını söylemişti.
Trump, açıklamasında Türkiye’nin ABD’den F-35 savaş uçağı alımına ilişkin görüşmelerin de devam edeceğini ve bu konunun “olumlu sonuçlanmasını beklediğini” kaydetmişti.
Trump, “çok sayıda” Boeing uçak ve F-16 savaş jetinin satışının da masada olacağını belirtmişti.
Görüşmeden saatler sonra Türk Hava Yolları ise, ABD’li Boeing firmasından 225 uçak almak için sipariş verdiğini duyurdu.
Rusya’dan tepkiler ne oldu?
26 Eylül’de devlet haber ajansı TASS, Kremlin sözcüsü Dmitri Peskov’un Rusya ile Türkiye arasında “avantajlı” ticari işbirliğinin devam edeceğini söylediğini aktardı.
Trump’ın yorumlarına değinmeyen Peskov, Türkiye’nin “egemen bir devlet” olarak Moskova ile olan anlaşmalar konusunda “kendi kararlarını alabileceğini” söyledi.
BBC İzleme Servisi’nin aktardığına göre Trump’ın Erdoğan’a Rus petrol alımlarını sonlandırması yönündeki çağrısı, 25-26 Eylül tarihlerinde Rus medyasında çok az ilgi gördü.
Devlet kontrolündeki NTV kanalı, Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un BM’deki “diplomatik maratonu”nu ele alan daha geniş bir haberin içinde bu açıklamalara yer verdi.
Lavrov’un “tek taraflı yaptırımların tüm küresel ekonomi için bir tehdit olduğu” sözlerini aktaran kanal, ABD’nin bu mekanizmaları kullanmaya devam ettiğini belirtti ve ardından Trump’ın Erdoğan’la açıklamalarının görüntülerini gösterdi.
Devlet televizyonu Rossiya 1’in akşam programı 60 Minut (60 Dakika) ise 25 Eylül’de Trump’ın açıklamalarını alaycı bir şekilde ele aldı. Programın sunucusu Yevgeny Popov, Trump’ın daha önce Rusya için yaptığı “kağıt kaplan” yorumundan ve sert tutumlardan “geri adım atma” eğilimine odaklandı.
Rusya’nın önde gelen haber ajansları ve iş dünyası gazetelerinin çoğu, bu açıklamaları önemli bir yorum yapmadan özet olarak aktardı. Kremlin yanlısı iş dünyası gazetesi Izvestia, ABD ve Türkiye’nin Rusya’dan enerji alımı konusunda “hala anlaşmazlık içinde” olduğunu yazdı.
Trump-Erdoğan zirvesinde konuşulan Heybeliada Ruhban Okulu hakkında bilinenler
