İsrail Başbakan Benyamin Netanyahu’nun, eski Savunma Bakanı Yoav Gallant ve Genelkurmay Başkanı Herzi Halevi’yi, Ultra Ortodoks (Haredi) öğrencilerin askerlikten muaf tutulmasına karşı çıktıkları için görevden aldığını söylediği ses kaydı ortaya çıktı.
İsrail’de yayın yapan Kanal 13 televizyonu, Benyamin Netanyahu’nun mart ayında Birleşik Tevrat Yahudiliği dini liderlerinden Haham Moshe Hillel Hirsch’le 2025 bütçe oylamasından önce gerçekleştirdiği görüşmenin basına sızdırılan kaydını yayımladı.
Ses kaydında, Başbakan Netanyahu’nun Gallant ve Halevi’yi Haredi öğrencilerin askerlikten muaf tutulmasına karşı çıktıkları için görevden aldığını açıkça söylediği duyuluyor.
Hirsch’e Tevrat okullarında okuyan Haredi öğrencilerin askerlikten muaf tutulmasına ilişkin yasanın geçirilmesi için zamana ihtiyacı olduğunu belirten Netanyahu’nun “Aştığımız büyük engeller vardı biliyorsunuz. Savunma Bakanı ve Genelkurmay Başkanı size karşıyken, ilerleyemezsiniz. Ancak şimdi adım atabiliriz.” dediği duyuldu.
İsrail Başbakanlık Ofisinden yapılan açıklamada Kanal 13’ün konuşmayı çarpıttığı, Haredilerin askere alımı için orduda özel birliklerin kurulmasını engelleyenlerin eski Genelkurmay Başkanı Herzi Halevi ile görevden alınan Savunma Bakanı Yoav Gallant olduğu öne sürüldü.
Açıklamada, mevcut Savunma Bakanı Yisrael Katz ile Genelkurmay Başkanı Eyal Zamir’in konuyu profesyonelce ele aldıkları ve süreci hızla ilerlettikleri belirtildi.
Başbakanlık Ofisinin iddialarının aksine, eski Genelkurmay Başkanı Halevi ile görevden alınan Savunma Bakanı Gallant’ın döneminde ultra-Ortodoks askerler için özel birlikler kurulmuştu.
Netanyahu, birçok konuda fikir ayrılıkları yaşadığı Gallant’ı 5 Kasım 2024’te görevden almıştı.
İsrail ordusunun Gazze Şeridi’ne 7 Ekim 2023’te başlayan saldırılarını yürüten Genelkurmay Başkanı Halevi, başta Netanyahu olmak üzere iktidardaki koalisyon hükümetinde yer alan çok sayıda isimle karşı karşıya gelmişti. Görevden alınacağı iddialarıyla birlikte Halevi, 21 Ocak’ta istifasını açıklamasının ardından 5 Mart’ta görevinden ayrılmıştı.
İsrail basını, Tevrat okullarında (Yeşiva) okuyan Haredilerin askerlikten muaf tutulmasına ilişkin yasal düzenlemenin yapılmaması nedeniyle Başbakan Binyamin Netanyahu hükümetinin büyük bir krizle karşı karşıya olduğuna ve ülkede erken seçimin kapıda olduğuna dikkati çekiyor.
Yedioth Ahronot gazetesi, Birleşik Tevrat Yahudiliği partisinin meclisin feshedilmesi yoluyla erken seçimlere gidilmesi kararına, Başbakan Binyamin Netanyahu liderliğindeki koalisyon hükümetinin diğer Ultra Ortodoks ortağı Şas partisinin destek verdiğini aktardı.
Birleşik Tevrat Yahudiliği’nin dini lideri olan hahamlar, koalisyondan çekilme ve meclisi feshetme seçeneklerinden ikisini de desteklediklerini belirten bir açıklama yayımlamıştı.
Öte yandan, muhalefet partileri İsrail Meclisi’nin (Knesset) feshi için gelecek hafta bir tasarı sunacaklarını açıklamıştı.
Harediler neden askerlikten muaf olmak istiyor?
Ultra Ortodoks Yahudiler, İbranice ismiyle Harediler ya da dindar (Hasidik) Yahudiler televizyonun, internetin ve sosyal medyanın olmadığı kapalı topluluklar halinde yaşıyorlar.
Erkekler zamanlarının çoğunu dini çalışmalara ayırırken, kadınlar ev işlerini yönetiyor ve ailelerine destek oluyor.
Harediler, eski İsrail Cumhurbaşkanı Reuven Rivlin’in tanımladığı “modern İsrail’in dört kabilesinden” biri. Haredilerle birlikte bu grupta laikler, dindar milliyetçiler ve İsrailli Araplar bulunuyor.
Harediler kendine özgü kıyafetleriyle tanınıyorlar. Ultra-Ortodoks Yahudi erkekler genellikle siyah takım elbise giyiyor., Yüzlerinin yanlarında uzayan bukleleri, uzun sakalları ve geniş kenarlı şapkaları var. Kadınları da genellikle uzun etek, kalın çorap, başörtüsü veya peruk giyerek kolayca ayırt ediliyor.
Harediler İsrail nüfusunun yaklaşık yüzde 13’ünü oluşturuyorlar ve önemli bir siyasi nüfuza sahipler.
Ultra Ortodoks topluluklar Başbakan Benyamin Netanyahu liderliğindeki 16 yıldır süregelen hükümetleri destekleme karşılığında, kendilerini Tevrat çalışmalarına adadıklarını söylediler ve zorunlu askerlik hizmetinden muafiyet sağladılar.
Bu düzenleme, orduda görev yapan ve asıl vergi yükünü taşıyan laik İsrailli Yahudiler ile aralarında uzun süredir devam eden bir gerilime yol açtı.
Başbakan Netanyahu’ya destek karşılığı askerlikten muaf olmak isteyen Haredi toplulukların dışında, ağırlıkla Doğu Kudüs’ün Mea Shearim Mahallesi’nde yaşayan ve dini gerekçelerle İsrail’in bir devlet olarak varlığına karşı çıkan Haredi topluluklar da mevcut. ‘Tevrat Yahudileri’ adı altında varlık gösteren bu topluluklar Filistin mücadelesine de aktif dewstek veriyorlar.
İsrail’de askere alma büroları önünde, ilgili yasal düzenlemenin gündeme gelmesinin ardından gerçekleştirdikleri protestolarla da tanınan Tevrat Yahudileri, İsrail devletinin dini kurallara karşı kurulduğunu savunuyorlar.
