Hindistan ve Pakistan arasındaki savaşların ve gerilimin temel nedeni, 1947’de İngiltere’nin Hindistan’dan çekilmesiyle ortaya çıkan Keşmir sorunundan kaynaklanıyor. Yer altı kaynakları ve verimli topraklara sahip bir bölge olan Keşmir’i Pakistan, kendi kontrolünde olmasını isterken, Hindistan bölgeyi tarihi olarak kendi toprağı olarak görüyor.
İki ülke arasında Keşmir nedeniyle 60 yılda 4 savaş yaşandı. En son turistlere yönelik saldırının ardından Hindistan hükümeti, Pakistan ve Pakistan idaresindeki Keşmir’de dokuz noktaya hava saldırısı düzenledi. Keşmir sorunu iki ülke arasında ciddi bir gerilim kaynağı olmaya devam ediyor. Tüm sorunları olarak görülen ve suların durulmadığı Keşmir neden tartışmalı bir bölge?
Keşmir neden tartışmalı?
Keşmir, yetmişi yılı aşkın süredir Hindistan ve Pakistan arasında tartışma konusu.
Hindistan ve Pakistan’ın 1947’de İngiltere’den bağımsızlığını ilan etmesinden bu yana iki ülke Himalaya bölgesinde yer alan Keşmir yüzünden 1947-48’de ve 1965’te iki kez savaşa girdi.
Hem Pakistan hem de Hindistan, Müslümanların çoğunlukta olduğu Keşmir üzerinde hak iddia ediyor.
Ancak iki ülke de bölgenin kendi sınırlarında kalan kısımlarında kısmi kontrole sahip.
Keşmir’in bir kısmı da Çin’in kontrolünde bulunuyor.
Hindistan ve Pakistan’ın bağımsızlığını kazanmasının ardından yerel prensliklere tercih ettikleri devlete katılma seçeneği sunuldu.
Dönemin Keşmir lideri Hindu Hari Singh, iki ülke arasında kaldı ve Pakistan ile ulaşım ve diğer hizmetlerin sürdürülmesi için geçici bir anlaşma imzaladı.
Yeni Delhi’de 1947’de düzenlenen bir konferans. BBC Türkçe
Ekim 1947’de Pakistan’dan gelen gruplar Keşmir’i işgal etti. Bunun üzerine Singh Hindistan’dan askeri yardım istedi.
Hindistan ilk Genel Valisi Lord Louis Mountbatten, Keşmir’in nihai statüsü oylanana kadar geçici olarak Hindistan’a katılmasını destekliyordu.
Hari Singh, aynı ay “Katılım Belgesi”ni imzalayarak dış politika ve savunma alanlarında Keşmir’in kontrolünü Hindistan’a devretti.
Hindistan ve Pakistan arasındaki ilk Keşmir savaşının ardından Hint birlikleri bölgenin üçte ikisini, Pakistan ise kuzeyde kalan kısmını ele geçirdi.
Çin, 1950’lerde eyaletin Aksai Çin olarak adlandırılan doğu kısımlarına girdi. Pekin 1962’de Hindistan ile girdiği savaştan bu yana fiilen bu bölgeyi kontrol ediyor.
Hindistan ve Pakistan, 1972’de imzalanan “Simla Anlaşması” ile Keşmir’de günümüze kadar gelen “Kontrol Hattı”nı kurdu ve meseleyi çözüme kavuşturma niyetlerini beyan etti.
Ancak Keşmir’in siyasi statüsü, Hindistan ve Pakistan arasında hala önemli bir anlaşmazlık kaynağı.
Hindistan, dönemin Keşmir lideri Hari Singh’in Hindistan’a katılmak için imzayı attığı ve Hint askerlerinin bundan sonra bölgeye girdiğini savunuyor.
Pakistan ise askerler gelmeden önce imza atımı olamayacağını ve bu nedenle Keşmir ile Pakistan arasında önceden yapılan anlaşmanın görmezden gelindiğini söylüyor.
Pakistan, Keşmir’in statüsünün belirlenmesi için referandum talep ediyor. Bu konuda ilgili BM kararlarına atıfta bulunuyor.
Hindistan ise Keşmirlilerin yıllardır yapılan seçimlerde oy kullanarak ülkenin parçası olduklarını teyit ettiklerini savunuyor.
Yeni Delhi ayrıca, Keşmir meselesinin uluslararası kuruluşlar vesilesiyle değil direkt olarak Hindistan ve Pakistan arasında müzakere yoluyla çözülmesi gerektiğini söylüyor.
Keşmirlilerin bir kısmı bağımsızlık talep ediyor
BBC’de yer alan bilgilere göre bazı Keşmirliler ise hem Hindistan’ı hem de Pakistan’ı reddederek bağımsızlık talep ediyor.
Keşmir’deki karmaşık durum, 1989’da patlak veren ve İslamcıların başını çektiği bir isyanla daha da karmaşık bir hal aldı.
Seksenlerin sonunda patlak veren isyan bölgede Hindistan yönetimine karşı silahlı direnişe, kitlesel protestolara ve Pakistan destekli militan grupların yükselişine yol açtı.
Doksanlar boyunca süren çatışmalarda on binlerce insan öldürüldü.
Hindistan, Keşmir’de kontrolü tesis etmek için tartışmalı bir askeri yetki yasası hazırladı. Bu yasa kapsamında orduya ve güvenlik güçlerine Keşmir’de ek yetkiler verildi.
1999’da Keşmirli militanların sınırın Hint tarafına girmesinin ardından Hindistan ve Pakistan güçleri arasında çatışma çıktı.
Taraflar 2002’de savaşın eşiğinden döndü.
Takvimler 2008’i gösterdiğinde iki ülke 60 yılın ardından ilk kez Keşmir’deki Kontrol Hattı üzerinden bir ticaret hattı açtı.
2010’da Hindistan kontrolündeki Keşmir’de çıkan Yeni Delhi karşıtı eylemlerde yüzden fazla genç öldürüldü.
Hindistan Parlamentosu 2019’da bölgeye belli ölçüde özerklik veren özel statüyü kaldırdı.
Bunun ardından Cemmu-Keşmir eyaleti, federal olarak yönetilen iki bölgeye ayrıldı.
60 yılda 4 savaş
Bu sorun, iki ülke arasında dört defa savaşa ve sürekli gerilime neden oldu ve halen çözülebilmiş değil. Hindistan ile Pakistan arasında Keşmir meselesi sebebiyle 1947, 1965, 1971 ve son olarak 1999’da da savaşlar yaşandı.
Son gerilim neden kaynaklandı?
Hindistan’ın idaresindeki Cammu Keşmir’in Pahalgam bölgesinde silahlı kişiler, 22 Nisan’da turistlere ateş açması sonucu 26 kişi hayatını kaybetti, çok sayıda kişi yaralandı.
Saldırıyı düzenleyenlerin “Pakistan’dan geldiği” suçlamasında bulunan Hindistan, Yeni Delhi’de görevli Pakistanlı müsteşarların bir hafta içinde ülkeyi terk etmelerini ve Pakistan vatandaşlarına yönelik vize hizmetlerinin askıya alındığını, daha önce verilen tüm vizelerin iptal edildiğini duyurdu.
Hindistan ayrıca “İndus Suları Anlaşması”nı askıya aldı.
Pakistan, suçlamaları reddederek Hindistan’ın İslamabad’daki diplomatik personel sayısına sınırlama getirdi. “İndus Suları Anlaşması”nın dışına çıkılarak nehirlere yapılacak müdahaleleri “savaş nedeni” sayacağını ilan eden Pakistan, Hindistan ile her türlü ticareti askıya aldı ve hava sahasını kapattı.
Gün gün neler yaşandı?
22 Nisan: Hindistan idaresindeki Cammu Keşmir’in Pahalgam bölgesinde silahlı kişilerin turistlere ateş açması sonucu 26 kişi hayatını kaybetti, çok sayıda kişi yaralandı.
23 Nisan: Hindistan, Cammu Keşmir’in Pahalgam bölgesindeki terör saldırısı sonrası “İndus Suları Anlaşması’nı” askıya aldığını ve Yeni Delhi’de görevli Pakistanlı müsteşarların bir hafta içinde ülkeyi terk etmelerini istediğini bildirdi.
24 Nisan: Pakistan, Hindistan’ın, İndus Havzası’nda yasal olarak Pakistan’a ait suyun akışını durdurmaya ya da yönlendirmeye yönelik her türlü girişiminin “savaş nedeni” sayılacağını bildirdi.
Hindistan hükümeti, Cammu Keşmir’in Pahalgam bölgesindeki saldırı sonrası Pakistan vatandaşlarına yönelik vize hizmetlerinin askıya alındığını ve daha önce verilmiş tüm vizelerin iptal edildiğini duyurdu.
Pakistan hükümeti, Hindistan vatandaşlarına verilen tüm vizelerin askıya alındığını duyurdu.
Pakistan Savunma Bakanı Khavaja Muhammed Asıf, Hindistan’ın idaresindeki Cammu Keşmir’de düzenlenen saldırısının “sahte bayrak operasyonu” olduğundan şüphelendiklerini belirtti.
25 Nisan: Pakistan, Hindistan ile artan gerilim nedeniyle hava sahasını Hindistan’a ait veya Hindistan tarafından işletilen tüm hava yolu şirketlerine kapattı.
28 Nisan: Hindistan’ın idaresindeki Cammu Keşmir’in Pahalgam bölgesinde düzenlenen saldırının ardından Hindistan ve Pakistan sabah saatlerinde Kontrol Hattı’nda (LOC) çatıştı.
29 Nisan: Pakistan ordusu, Cammu Keşmir sınırında hava sahasını ihlal ettiği gerekçesiyle Hindistan’a ait bir insansız hava aracını (İHA) düşürdüğünü duyurdu.
30 Nisan: Pakistan Federal Enformasyon ve Yayıncılık, Ulusal Miras ve Kültür Bakanı Attaullah Tarar, Hindistan’ın gelecek 24 ila 36 saat içinde askeri harekat düzenleme niyetinde olduğuna ilişkin güvenilir istihbarat edindiklerini açıkladı.
Hindistan, hava sahasını 23 Mayıs’a kadar Pakistan’a ait ya da Pakistan tarafından işletilen tüm uçuşlara kapattığını duyurdu.
3 Mayıs: Hindistan, Cammu Keşmir’de düzenlenen saldırının ardından Pakistan ile artan gerginlik nedeniyle bu ülkeden yapılan tüm ithalatı ikinci bir emre kadar yasakladı.
4 Mayıs: Pakistan Savunma Bakanı Khavaja Muhammed Asıf, Hindistan’ın, askıya aldığı “İndus Suları Anlaşması”nı ihlal ederek İndus Nehri üzerinde herhangi bir yapı inşa etmesi halinde karşılık verecekleri uyarısında bulundu.
5 Mayıs: Hindistan Hava Kuvvetleri Komutanı Amar Preet Singh, Başbakan Narendra Modi’ye batı sınırında uzun menzilli savaş uçağı görevlerinin sürdüğünü ve hava savunma sistemlerinin yüksek alarm seviyesinde tutulduğunu bildirdi.
6 Mayıs: Hindistan ordusu, Pakistan ve Pakistan’a bağlı Azad Keşmir bölgesindeki “hedeflere” karşı askeri operasyon başlattığını bildirdi. Pakistan Ordusu Halkla İlişkiler Birimi (ISPR) Genel Müdürü Korgeneral Ahmed Şerif Chaudhry, Hindistan’ın füze saldırılarına Pakistan’ın kendi belirlediği yer ve zamanda karşılık vereceğini açıkladı.
